НАСР

Хосият КАСТ

МУСИЧА

(Ҳикояи воқеӣ)

 -Витя, Витяҷон, писарҷонам! Витяҷонро ба ман диҳед,-дар як ҳолати бехудӣ модар зӯр зада фарёд мекард, аммо аз ҳалқаш садоҳои канда-кандаи нофаҳмо бурун меомад.

Дар атрофаш одамон лолу гунг меафтоданд. Ӯ ҷониби онҳо даст дароз карда мегуфт:

-Фарзандҷонам, Витяҷон…

Зан дар ҳолати назъи ҷон буд, балки бо чашми худ рафтани ҷонашро медид ва эҳсос мекард, ки кораш анҷом ёфта. Фарзандон ва шавҳараш ба тадриҷ бо оҳанги тапидани дил аз ӯ дур мешаванд, фикрҳо ба пораи садо табдил ёфта, нафас канда мешуд.

Дар як он гӯё тамоми ҳаёташ чун барқ дурахшиду дурахшиду хомӯш шуд.

Оҳ, модар, модари дилсӯзи ман! Чашмони калон-калони нилуфарияш ҳамеша нигарону пур аз ҳаросанд.

-Соняҷон, духтаракам, - назди кати хоҳарак Нитаба истода такрор ба такрор мегуфт модар.

Духтарак ҳоло вазнин-вазнин нафас мекашид… Ҳамсоязан гуфт, ки ҷисмаш хеле хаста, гумон аст, ки зинда монад… Боз ҳақиқатро Худо донад. Бояд дуо хонд. Маҳз Худо ҳама чизро мешунавад, аз ҳама гапи олам бохабар аст, калиди мушкилкушо низ ба дасти ӯст.

Рӯзи офтобист. Ҳаёҳуи хоҳарон ба гӯш мерасад. Готлиб- бародари калонӣ болои ғарами ҳезум нишаста дам мегирад. Хаста шудааст. Падар дирӯз ҳезуми хушк оварда буд, акнун ҳамаи онро арра кардану бо табар шикастан зарур. Духтаракон ҳам хеле ёрӣ дода, хаста шуданд, акнун бигзор бозӣ кунанд.

Шом ҳам фаро мерасад. Ҳамин ҳоло падар аз кор бармегардад. Модар бо хотири парешон аз тиреза ба берун менигарад: наход боз маст ояд? Худо зад гӯй, боз дашному ҳақорат, дуруштӣ ва занозанӣ бо модари бачаҳо шурӯъ мешавад. Готлиб дар ёд дорад он айёмеро, ки падараш як инсони ҳалиму меҳрубон буд.

Он замон бегоҳӣ галаи гову бузу гӯсфанд аз чарогоҳ бармегашт. Модагови онҳо-Пчёлка (занбӯри асалак ном дошт), худаш ба ҳавлӣ даромада, маосзанон модари моро ҷеғ мезад, ки омада ширашро бидӯшад.

Дар хона серию пурӣ ҳукмфармо буд, накҳати шири навдӯшида ва бӯи нони гарм бачаҳоро маст мекард. Писари калон Гоглиг рӯзи якшанберо дӯст медошт, ҳамон рӯз падару модар либосҳои озодаи худро ба бар мекарданд, як саргираки нақшин ва пироҳани гулкабудро мепӯшид. Баъд ҳарсе ҷониби кирха - ибодатгоҳ мерафтанд. Баъди ибодат то нимрӯзӣ сайру гашт карда меомаданд ва модар чалпакҳои ширин бо номи куха мепухт ва ҳам як ғизои дигар бо номи «крафтум кроуле» аз картошкаи кӯфта, гӯшт омода мекард.

Аҷдодони онҳо дар деҳоти назди Дарёи Волга аз давраҳои Екатерина будубош доштанд. Забони модариашон-немисӣ ва русиро медонистанд, урфу одати миллии худро ҳифз мекарданд, бо ҳамсояҳо хархаша надоштанд ва аз рӯи виҷдон заҳмат мекашиданд. Камбағал ҳам набуданд.

Готлиб дар ёд дорад, ки рӯзе мужикҳои бегона омада ҷор заданд, ки акнун ҳокимият нав шуд ва кулакҳоро фош мекунад. Ҷавон чӣ будани ин гапро сарфаҳм нарафта бошад ҳам, дилаш таҳ кашид.

Бесабаб ҳам не, ҳукумати нав ба сари одамон ғаму ситам, азобу шиканҷа ва гуруснагиву бесарусомонӣ овард.

Илоҷ набуд. Мардум молу амволи ночизи худро ба аробаҳо бор карда, ҷониби кишварҳои гарм равон шуданд. Раҳ дуру пурхатар буд, роҳзанҳо зуд-зуд шабехун мезаданд. Оқибати корро касе намедонист.

Модари бемор рӯи ароба мехуфт, ночор, тамоми имтиҳони сангини рӯзгорро, ки мастиву пастии шавҳараш як рукни он буд, паси сар карда, рӯ ҷониби машриқ мениҳод.

Қариби говгум буд, ки корвони аробаҳо барои шабгузаронӣ дар манзил ист кард. Готлиб зуд аз паи ҷамъоварии чӯбу чахси хушк шуд, то ки гулхан афрӯзад. Катя ва Зоя аз паи хӯроки шом шуданд. Модар ҳамоно хуфта менолид, вазнин-вазнин нафас мегирифт, лабонаш кабуд мешуданд.

-Модар, ин ҷо дам мегирем, тоқат кунед.

-Катя, Зоя, Готлиб, Соня… шумо дар куҷоед?-пурсон мешуд ӯ.

-Мо ин ҷо, паҳлӯи шумоем, ташвиш накашед, модар…

-Ана, духтарам, ту аз ҳама калонӣ, агар ба ман ҳодисае рух диҳад, ту ёвари онҳо бош… Тифлонро эҳтиёт кун, бачекам…

Модар қадре дам гирифта, боз фарзандонашро даъват мекард.

Ба ғайр аз Анна, ки назди гулхан монда буд, дигарон сари болини модар ҷамъ шуданд. Модар ҳар якеро бо диққат аз назар гузаронду бо овози паст гуфт:

-Байни ҳам ҷангу хархаша накунед. Готлиб, ту ба ҷои калонӣ, барои тақдири ҳар яки инҳо масъулӣ. Ба падарат ёрӣ деҳ. Ӯро сарзаниш накунед, бечораву беҳол аст. Духтарҳояш танҳо намонанд. Соняҷонро эҳтиёт кунед, мудом якҷоя бошед.

-Модар! Модарҷон-гӯён Соняҷон ба гиря даромад.

Ҳамон бегоҳ модар аз ин дунёи фонӣ ба он дунё рафт. Падар худро боз ба сияҳмастӣ зад. Як пагоҳӣ фарзандон аз кат хеста падарро наёфтанд, куҷо рафту чиҳо кард, барояшон якумр сире гашт ниҳонӣ.

***

Он вақтҳо ба Қазоқистон гурезаҳои бисёр меомаданд; ҳарчанд касе онҳоро интизор набуд ва шароит ҳам басо сангин буд. Оилаи мо бо ҳазору як мушкилот мезист. Духтарҳо хизматгор шуда рӯз мегузаронданд.

Вақт ҳам шитобон мегузашт. Аняву Соняҷон ба модар монанд шудан доштанд. Хусусан Соня, ки бо қади начандон баланд, аммо химчамиён, чашмонаш кабуди осмонранг буд. Катяву Зоя шабеҳи падаранд: қоматбаланд, сияҳҷурдаи ботанутӯш, бо як банд мӯйҳои марғуладори гирди сарҳо тоб хӯрда дили ҷавонмардонро мерабуданд.

Готлиб аз ҳама пеш хонадор шуд. Пас аз вай Аня ва Катя низ ба шавҳар баромаданд.

Зоя бисёр мехост ҳамшираи шафқат шавад. Вай соли 1930 дар курсҳои махсус, дар Фарғона донишомӯз шуд. Ва ҳамон сол ба як ҷавони барнову зебои мусалмон ошиқ шуду пинҳонӣ ҳамсараш гашт. Дилаш аз шодиву фараҳ дар сандуқи сина намеғунҷид, «Ман хушбахтам!»-гӯён нидо мебаровард. Ҳамон бегоҳ Катя наздаш омаду ба ҳайрат афтод:-чи зебо шудаӣ. Атрофат ҳама атрогин!

Зоя мехост тамоми қиссаро ба апаш баён кунад, аммо ҷуръат намекард, зеро сахтгир будани ӯро медонист.

-Зоя,-бемуқаддима сухан оғоз кард Катя,-хона хостгорҳо омаданд. Ман розигӣ додам, ба фикрам, ту ҳам бояд розӣ шавӣ. Зиндагӣ мушкилоти зиёд дорад, он одам пушту паноҳат мешавад. Ҳадяҳоро низ алакай қабул кардам.

Дунё ба назари Зоя чаппагардон шуд: «Ин чӣ худсарӣ?! Чӣ тавр Катя бепурсиш тақдири маро ҳал мекардааст? Ман бе Холмат зиста наметавонам!»-гӯён ғарқи баҳри андеша гардид ӯ. Зоя, ки худ як духтари бовиқор буд, қатъиян ин гапҳоро рад карду ҷониби дилдор шитофт.

Ӯро дар хона ёфтан замон қиссаро гуфт ва маросими ақди никоҳи ҳарду пинҳонӣ сурат гирифт. Ҳамин тариқ, Зоя ва Холмат зану шавҳари қонунӣ шуданд.

Он марди солхӯрдаи зангирро тарбуз аз бағал афтод, аммо миёни хоҳарон ранҷише ба амал омад. Падару модари домод ҳам аз интихоби келин шод набуданд, вале чораи ислоҳ надоштанд.

Замони ташкили давлати шӯроҳо падари Холмат бо аҳли оилааш ба Афғонистон рафтанд, аммо Холмату занаш дар Шӯравӣ монданд. Мутаассифона, риштаи алоқа бо падару модар канда шуд.

Ниҳоят ба ноҳияи Панҷ кӯчида омаданд, Холмат сартароширо пеша кард. Занаш ҳомила буд. Соли 1932 духтарчае дар хонадонашон ба дунё омад. Ӯро Роза ном карданд.

«Кӯдаки хушбӯяки ман» - гӯён модар бо шодиву сурур ба гӯши фарзандаш шабу рӯз мисли мусича қум-қум лолоӣ мехонд.

Барои ҳамин Холмат ӯро Мусича меномид.

Соли 1936 Эорик таваллуд шуд. Зоя аз фараҳ дар курта намеғунҷид.

Соли 1937-соли наҳс, соли бадбахтиҳо ва ашкрезиҳо фурӯ рехт бар сари мардуми шӯравӣ. Холматро мутобиқи моддаи 58 барои доштани хешу табори наздик дар хориҷи кишвар ва ниҳон доштани ин асрор ба ҳабс гирифтанд.

Рӯзҳои сарду пуртаҳлукаи танҳоӣ барои Зоя пеш омад. Пас аз кори сангини рӯзона шабҳо хобаш намебурд. Ҳатто гоҳ-гоҳе аз фарёди ҷонкоҳи худаш бедор мешуд.

-Холмат, Холмат,-садо мекард азизашро дар хоб ва манзараҳои пурваҳшат медид: гӯё шавҳараш дар ҷангалистони пурбарф  асту ӯро азоб медиҳанд, лату кӯб мекунанду садо медиҳанд: «Занед, кӯбед ӯро!».

«Худоё, дар кишваре, ки якбора ӯро аз шаҳрвандии мамлакати Бузурги Шӯроҳо маҳрум карда, душмани халқ гуфтанд, акнун фарзандонашро низ бадному сияҳрӯз карданияд, чӣ бояд кунад? На кор монд, на пул, на фардои рушане!».

Ӯ бим дошт аз он ки имшаб ё фардо ӯро низ омада мебаранд. Хушбахтона ин кор нашуд. Ноилоҷ хонаи дар Панҷ бударо фурӯхт ва ба Қӯрғонтеппа кӯчид. Манзилеро иҷора гирифт ва дар дил гуфт:

«Кор бояд кард, ҷои шиква нест, бачаҳоро бояд ба камол расонд. Холмат, умраш дароз бод, ҳатман бармегардаду аз нишоти фарзанд меболад». Ва ба шавҳараш менавишт:

«-Ин Роза»-и мо ба ту чӣ қадар монанд. Чашмонаш чашмони худат барин. «Дадам канӣ?»- гӯён мепурсад. Чӣ гуфтанамро намедонам. Худоё, ман ин ҷигаргӯшаҳоро чӣ гуна аз чашми бад нигаҳ дорам? Аз забони заҳрноки одамон ҳам метарсам. Жорик ҳам роҳравон шуд. Дирӯз ба хонаи ҳамсоя даромадааст. Ба ӯ як нон ҳадя кардаанд ин одамони нек. «-Ман донаму Худо, Худо донаду ман…»

Мактубҳо чу кафтарҳои аз лона ҷудо мерафтанд, вале барнамегаштанд… Танҳо сукути ҷонкоҳ ҷавоби номаҳои ҷонгудози ӯ буданд.

Соҳиби хона нисфи заминашро ба ӯ фурӯхт. Чи саодате! Акнун Зоя як порча замин дорад. Иншоллоҳ, аз гуруснагӣ намемурем. Обчакорӣ ҳам ҳаст, оби ҷӯйбор дар назди ҳавлӣ ҷорист.

Аммо ин хушбахтиҳо дер давом накард. Соли 1941 ҷанг сар шуд. «Акнун чӣ бояд кард?» - ин суол сахт азобаш медод, худашро гум мекард. Шабе дарашро кӯфтанд. Хилъаташро ба бар карда, сӯи дар тохт. «Наход Холмат омада бошад?-гӯён фикр кард.

Ду нафар низомӣ паси дар меистоданд.

-Либосатонро пӯшед. Ҳамроҳи мо меравед:

-Ба куҷо? Чӣ гап шуда? Бачаҳоро назди кӣ монам? Онҳо хурдсоланд ҳанӯз! Ман кай бармегардам?-гӯён саволборон мекард меҳмонони нохондаро. Ёдаш омад, ки Холматро айнан ҳамин тавр гирифта бурда буданд.

Дар торикии шаб, дар истгоҳи роҳи оҳан як мошинаи болояш пӯшидаи боркаш омада истод. Бе ягон садо аз болои он як гурӯҳ мардону занон, дар иҳотаи ҳарбиҳо фуруд омаданду пасон сӯи вагони боркашонӣ раҳсипор гаштанд. Инҳо немисҳои советӣ буданд, ки дар Ватан мардуд эълон гаштаанд. Зеро немисанд ва аҷаб не, бо немисҳо ҳамкорӣ кунанд!

Дар ин роҳи беохир андаруни вагони пур аз одам ҷои нишаст ҳам ёфтан мушкил. Бисёриҳо беморанд, барои нафасгирӣ ҳаво намерасад, як тирезаи начандон калони панҷарадор ҳасту халос.

Дар истгоҳҳо аз тиреза ба берун нигаристан манъ аст, баромадан ҳам манъ… Бо вуҷуди ин фикри Зоя бештар пойбанди тифлон аст ва ғоибона бо шавҳар аз ин боб муколама дорад:

«Ту куҷоӣ? Чаро моро монда рафтӣ? Зиндаӣ ё…? Ҷудоӣ бе тифлон басо мушкил. Моро куҷо мебаранд? Шояд пеши ту? Ҷанг, оҳ ин ҷанги лаънатӣ… Вақте дастгирам карданд, моро ба урдугоҳи коргарӣ фиристоданд ва таъкид карданд, ки тамоми немисҳо хоин ва фашистанд. Ман кӯшидам ба онҳо фаҳмонам, ки шавҳар дораму ду фарзанд. Аз ЗАКС коғаз талаб карданд. Надоштам онро. Ақди никоҳи мусулмонӣ барояшон ҳеҷ маънӣ надорад, коғази давлатӣ зарур. Холмат, ту чаро ҳамон коғазро нагирифтӣ? Хоҳаронам куҷо бошанд? Готлибро ҳам гирифта бурданд. Намедонам ба куҷо»…

Сибир… Лагери атрофаш симхор кашида. Болои дидбонгоҳ салдатҳо мусаллаҳанд. Ҷои зист-манзиле, ки пештар ин ҷо ҷинояткоронро нигоҳ медоштанд, ҳоло-немисҳоро.

Дар паси лагер тайга-анбӯҳи ҷангал, макони кори сангини дарахтбурӣ. Дасту панҷаҳо-хуншор, гӯё тамоми бадан аз азоб менолад. Шоми торик ором-ором ба лагер бармегардем, маҷоли сухан гуфтан намонда. Як оталаи беҷазза-ғизои шоми мост, мехӯрему хоб меравем ва фақат хобҳои пурваҳшат мебинем, хобҳои беморгуна. Ман худро як аспи зери бори гарон эҳсос мекунам.

Ин замину боди сардаш магар интиҳо надорад? Ба ҷуз ҳамин сардии то ба устухон газанда, вижжоси беохири арра, дашному ҳақорату таҳқири бетаваққуф… Чизе намебинӣ ин ҷо, як суоли басо муҳим ба миён меояд: Чунин ҳаёт ба кӣ  даркор? Магар ин ҳама шиканҷа поён дорад ё на».

Ногаҳон ончунон як ҳисси навмедӣ тамоми вуҷудашро фаро гирифт, ки аз буғз  лабу даҳонаш каҷ шуд. Нолид худ ба худ:

«-Худоё, ин ҳама азоб аз барои чист? Ман чӣ гуноҳ кардаам?

Модарам мудом таъкид мекард, ки худост ягона пушту паноҳи инсон. Агар чунин аст, куҷост он раҳму шафқати ту, эй парвардигор?».

Аз хастагӣ зонувонаш дуқат шуданду дар ҷояш афтод. Ёрои хестан нест. На сардиро ҳис мекард, на гармиро. «-Ба ҳамааш шукр,-нолид дубора-Худоё, Худовандо, бигир амонататро… Маҷоли зистан намонд дигар… Симои Холмату фарзандон базӯр пеши чашм меоянд… Ана, чашмони Жорик…

Ҳамсафарҳояш Фридаву Марийка безобита шуданд.

-Зоя, Зояҷон, ба ту чӣ шуд? Ҳуй, духтарҳо, ёрӣ диҳед. Зоя сармо хӯрдааст! –Дод зад Фарида.

Аммо Зоя сахтҷон будааст, ӯро каме табобат карда  ва боз ба лагер фиристоданд.

Ана, кабинети сардори лагер. Рӯи мизаш як папка-делои шахсӣ аз они Зоя.

-То оғози ҷанг ҳамшираи шафқат шуда кор мекардӣ-а?-Мепурсад сардор.

-Оре, чанд вақте.

-Омода бош. Ба маркази район, ба военкомат меравӣ.

«Ба ҷанг?-худ бахуд савол кард.-Ҳоли бачаҳо чӣ мешавад?»

Аммо дар военкомат саволе надода, коғази мӯҳрдореро ба дасташ дода, бо поезд ба кор фиристоданд.

Он ҷо низ тамоми шабонарӯз меҷунбид. Шустани ҷилди болишту таҳпӯш, гимнастеркаҳову докаҳои хунгирифтаи захмиҳо, покиза кардани вагон.

Дар ҳар лаҳза занбареро якҷо бо ҷисми ҷондодаҳо аз вагон бароварда, мебурданд; ин ҷисмҳо бехабар аз рӯзи Ғалаба буданд.

Тақдир, ба ҳар ҳисоб, ба Зоя раҳм кард, ӯ зинда монд.

Рӯзе як лейтинанти маҷрӯҳ ҷонибаш чашм дӯхт. Ҷавонзан дар назари ӯ аҷаб нозанин менамуд… Аммо вай ба ӯ эътибор надод, фикру хаёлаш пойбанди тифлон буд.

Ба андеша рафт Зоя.

«Баъди чанд рӯз ба Сталинобод мерасем. Шояд имкон бишавад, рафта бачаҳоро хабар гирам. То Қӯрғонтеппа боз 100 километр роҳ бошад ҳам, зораву лоба карда, иҷозат мегираму меравам!». Ниҳоят, чунин хулоса кард ӯ ва аз ғизоҳо қадре хлеб, қанд ва гӯшти консерв барои тифлонаш нигоҳ медошт.

-Хоҳарам, камтар об медодӣ? - хоҳиш кард аз Зоя лейтенанти захмӣ.

Об овард ва азбаски ҷароҳати афсар чандон вазнин набуд, нимхез шуда обро нӯшид ва шинос шудан хост.

-Ман Павел. Дикий Павел.

-Чаро дикий (ваҳшӣ)?

Летенант дар ҷавоб табассум кард ва гуфт:

-Ман хохол, украинам, дар деҳаи Диковка таваллуд шудаам. Ҳамаи ҳамдеҳагонам чунин насаб доранд-Дикий!

-Ман –немисам,-дар навбати худ гуфт Зоя.

-То оғози ҷанг дар Украинаи мо немисҳои зиёде мезистанд. Одамони покизатабъ, заҳматкаш-гуфт Павел ва рӯйи рост пурсид:

-Зани ман мешавӣ?

Зоя ҷавоб нагуфт.

Вале Павел шӯхӣ накарда буд ва зуд-зуд ин ниятро ба Зоя гӯшзад мекард. Бо тадриҷ ба ҳам унс гирифтанд. Бону бегоҳӣ ба вагон даромада латифаҳои ҳаҷвомези Павелро гӯш кард ва аз дил гузаронд:

«Ҷавони оқилу доно барин, бо дасту панҷа, меҳнатӣ. Ба шавҳар шудан меарзад. Муҳим он аст, ки ҳамон коғази ЗАГС-ро ба даст мегирам ва шояд он вақт иҷозати дидор бо тифлон осон шавад. Холмат чӣ? Магар ӯро метавон фаромӯш кард?»

Рӯзе қиссаи талхи рӯзгорашро ба Павел ошкоро гуфт. Ашкрезон, навҳакашон гуфт, ҳарчанд гӯё дар дидагонаш дигар ашк ҳам намонда буд.

-Ҳамин ки ба Сталинобод расидем, -иброз намуд ҷавон,-ба ЗАГС рафта, никоҳ мекунем. Ман дурӯғ намегӯям, то ҳол безану бебача будам. Ту чанд вақт ҳамчун узви оилаи афсари советӣ дар хона мемонӣ. Ҷанг, ки тамом шуд, худам туро меёбам.

Павел дар бораи шавҳари ӯ чизе напурсид. Кӣ медонад, шояд зинда бошад. Ҳоло муҳим ки онҳо ҳамсар мешаванд. «Тақдирро фиреб дода намешавад»,-ин ҳикмати бобоиро такрор кард Павел дар дилаш.

Дар дили Зоя ҳам чароғи умед фурӯзон шуд. Шукр, хона меравем, бачаҳо калонакак шудагистанд. Роза 7-сола, Жорик-3-сола. Вақти ҷудоӣ гузашт…

Зоя оқибат зани Павел шуд. Омада бачаҳояшро низ ёфт: Як хонаводаи ӯзбек - холаи Марияи ҳамсоя нигаҳубинашон  кардаанд, ҳарчанд ҳама зору низор, гуруснаву ҷиғдалибос буданд.

Шукр, ки зиндаанд!

Павел пас аз шифо ёфтан чанд рӯзе бо оилаи нав зиндагӣ карду дубора ба ҷабҳа рафт.

Барои Зоя боз ҳам расид навбати заҳмат, вале акнун ба нафъи фарзандон. Онҳоро хӯрондану пӯшондан лозим. Чи саодати бузургест бо онҳо будан! «Акнун шуморо дигар касе фарзандони фашист нахоҳад номид, зеро ман зани офитсери советиам! - мехонд ба гӯши ҷигарбандонаш.

Зоя боз ба кор часпид. Ҳар кору заҳмате бошад, ба ҷо меовард. Дар ҳавлиаш обу алаф ва як села мурғу чӯҷа дошт. Барои зимистон караму помидору бодирингро дар бочка намак зада мемонд. Ба ин ният, ки зиёдатиашро фурӯхта, як модагови ширдеҳ бихарад. Шояд аввал як бузаки ҷингилапо бихарад.

Духтараш Роза аз модар ҷудо не. Пас аз хатми ҷудоӣ зоҳиран андаке тағир ёфта бошад ҳам, чашму абрӯвон ҷаззобу зебо.

Роза падарро низ дар ёд дошт ва ба меҳр ёдаш мекард… Жорик аввалҳо аз модар чун аз зани ношинос меҳаросид, баъдтар унс гирифт. Ниҳоят як бузак ҳам хариданд. Тифлон пагоҳиҳо ширу қаймоқ нӯши ҷон мекунанд. Ба рӯяшон сурхӣ дамида, садои хандаашон баланд аст.

Ниҳоят, соли 1945 даррасид. Павел аз ҷанг баргашт. Сари сина пур аз ордену медал, аммо мелангид, бо асо мегашт. Барои озодии шаҳри Крапови Полша ҷангида, сахт захмӣ шуда буд.

Дар хонадони онҳо соли 1947 боз як духтар таваллуд ёфт. Людмила номаш ниҳоданд.

«Ана, марҳамат, ҳадя барои ту Роза ва Мила гуфт Зоя, пас аз он ки тифлро ба хона оварданд. Жорик аз тифли гирён меҳаросид, вале чун қадре калонтар шуд, бозӣ-бозӣ аз кокулонаш мекашид.

Соли 1949 Роза мактабро хатм кард ва дар фикри касб омӯхтан шуд. Духтарак зоҳиру ботини зебо дошт, бо танутӯш, гандумгун, чашмонаш гӯсфандӣ ва захматкаш. Чашмону нигоҳаш ба падараш Холмат монанд. «Эй,падарҷон, падарҷон  ту куҷоӣ?»…-ин фикр ӯро ҳеҷ раҳо намекард. Модар рӯзе аз ӯ суол кард:

-Духтарам, ту кадом касбро писандидӣ? Гоҳ омӯзишгоҳи ҳарбӣ рафтанӣ, гоҳ маъмури оташнишон мешавам мегӯйӣ… Ин касбҳо зебандаи бонувон нестанд…

Роза мехост мисли падарандараш афсари ватан бошад. Либоси низомӣ ва симои ҳарбиро  дӯст медошт. Табиатан аз бачагӣ мехост ҳамеша пешсаф бошад. Дарёчаи Ҷӯйборро шино карда мегузашт, бо бачагон футбол мебозид. Шуҷоу чобук буд, вале ҷомаи афсарӣ насибаш нашуд: ба омӯзишгоҳи ҳарбӣ духтаронро қабул намекарданд.

-Духтарам, гапи маро гӯш кун-рӯзе машварат дод модар,- рафта хону духтур шав. Орзу дорам, ки хилъати сафед пӯшида, одамонро табобат кунӣ. Духтурҳо низ шахсони ҳарбианд. Вақти ҷанг либоси ҳарбӣ пӯшида, ба ҷабҳа мераванд.

Инро гуфту оҳ кашид Зоя ва дар дил аз Худо илтиҷо кард, ки дигар ҳаргиз бӯи ҷангро ба машоми халқ наоварад!

 Духтарак розӣ шуд! Ба ин муносибат барояш куртаи нав дӯзонда, ба Донишгоҳи тиббии Душанбе равона карданд. Таҳсилро хатм намуд. Виктор-кӯдаки ба Павел монанд таваллуд ёфт. Хонаи начандон калон сохта, бурёкӯбон карданд. Дар хоҷагӣ модагов, чанд сар бузу гӯсфанд ҳам пайдо ва ғизо фаровон гашт. Худи Павел дар заводи равған парторг аст. Лангон-лангон ба кор рафта меояд, дарди поро ҳанӯз ҳам ҳис мекунад, Роза дору меорад. Аз ҳамон мемолад ва дард таскин меёбад. Аммо Павел ба нӯшидани арақ одат кард. Вақтҳои охир аз кор бо табъи хира бармегардад, савол диҳӣ, ҷавоб намедиҳад.

Баҳори соли 1953 фаро расид, Жорик 14-сола шуд.

-Очаҷон, биёед, ба хонаамон хати радио гузаронем. Ҳамсояҳо радио доранд, - гӯён илтимос кард рӯзе Жорик.

-Ту аввал кабӯтарҳоятро хуб нигоҳубин кун, баъд ба фикри радио бош. Мабодо парида нараванд.

-Хуб шудаст, очаҷон, дари хоначаи онҳоро ҳам таъмир мекунам.

-Майлаш, -Жорик, бигӯ, ки ту «забон»-и радиоро ҳам медонӣ?

-Медонам, симашро ба сими хати ҳамсоя пайваст карда мегузаронам.

-Майлаш, ҳамин корро бо эҳтиёт кун, то ки осебе ба бом нарасад. Таъмираш дарди сар мешавад.

-Ҳатман, эҳтиёт мешавам.

-Шояд рӯзи якшанбе Павел ба ту кӯмак кунад.

-Вай куҷову бомбароӣ куҷо! Худам мекунам.

Жорик ним рӯз ба ҳамин машғалаҳо сими радиову кори барқу кафтарҳо банд шуд.

Ҳамсоя даромада маслиҳат дод, ки аввал симро сахт маҳкам карда, баъд пайванд намояд.

-Фаҳмидам, амаки Володя, ҳамин тавр мекунам,-гуфт ӯ.

Он рӯз-як рӯзи сершамолу серуни баҳорон буд. Шабона аввал боди сахт вазид ва баъд чак-чаки борон ба гӯш омад. Пагоҳӣ борон оҳиста-оҳиста ба сел табдил ёфт. –Борон-Борон! Дарё сероб мешавад, зуд бочкаҳоро аз об пур бояд кард»,-Зоя хилъатро ба бар карду берун тохт. Ин лаҳза фарёди синасӯзе ба фалак печид. Садои Зоя буд, ки хабар аз фоҷиае мерасонд: «Витя, Витяҷон, Розааа, Хол-мат!-ба тадриҷ аз ҳуш рафт ӯ. Витя доду фарёд мекард… Касе ҷониби симчӯб тохт, то ки симро ба бел аз хати барқ ҷудо созад…

Барабас рафт ин кӯшиш. Барқ ҷисми ҷавонзанро мисли чилпо сахт ба оғӯш гирифта буд.

Борони сел ҳамоно мерехту мерехт…

Аз русӣ тарҷумаи Нур ТАБАРОВ.