АЗ ҲАР ГЎША ЯК ХЎША

Аҷиб аст

ОФАРАНДАИ ЛӮХТАКИ БАРБИ
Рут Ҳэндлер яке аз занони машҳури Иёлоти Муттаҳидаи Амрико мебошад, ки лӯхтаки Барбиро офаридааст ва бо ин соҳиби шуҳрати ҷаҳонӣ гаштааст. Ҳэндлер лӯхтаки Барбиро бори аввал соли 1959 дар ярмаркаи бозичаҳои кӯдакона, ки ҳар сол дар Ню-Йорк гузаронида мешуд, тақдим намудааст. Баъд аз ин, лӯхтаки Барби дар тамоми ҷаҳон машҳур гардидааст. Ғайр аз ин, муваффақияти мазкур барои созмони ширкати “Mattel”, ки бозичаҳои кӯдаконаро истеҳсол менамуд, сабаб гардид. Солҳои зиёд лӯхтаки Барби аз дӯстдоштатарин бозичаҳои кӯдакон ба шумор мерафт. Назар ба маълумотҳо, дар олам дар давоми 1 сония 3 лӯхтаки Барби фурӯхта мешавад. Ҳоло фурӯши ин лӯхтак дар беш аз 150 кишвар ба роҳ монда шудааст.

МАФУСАИЛ
Мафусаил арчаи кӯҳист, ки яке аз кӯҳансолтарин ҷони зинда дар рӯи замин ба ҳисоб меравад. Мутахассисон соли сабзиши онро соли 2831 пеш аз милод тахмин мекунанд. Аз рӯи ин ҳоло дарахти Мафусаил 4846 сола аст. Ин дарахт бори аввал дар соли 1953 аз ҷониби олими ботаник Эдмунд Шулманом кашф карда шудааст. Маскани ҷойгиршавии дарахтро пинҳон медоранд, то одамон ба нашъунамои он халал нарасонанд. Мафусаил дар тарафи шарқии Калифорния байни кӯҳҳои Инё ва Уайт-Маунтис мерӯяд. Он аз сатҳи баҳр дар баландии 3000 ҳазор метр Аз ин дарахти қадимтар Прометей ном дошту 4900 сола буд. Онро соли 1964 олимон бо иҷозати ҳукумат барои тадқиқот буриданд.

МАТЕМАТИКАИ ШАВҚОВАР

Савдогаре дар бозор сарпӯш мефурӯшад. Харидоре омада, онро дар сараш пӯшида мебинад. Кулоҳ дар сараш дурусту нағз меистад. Баъд  нархашро мепурсад. “10 рубл”, мегӯяд фурӯшанда. Харидор розӣ шуда, ба ӯ 25 рубл дароз мекунад. Акси кор фурӯшанда бақияпулӣ намеёбаду писарашро барои “майда” кардани пул ба назди савдогарзани ҳамсоя мефиристад. Ҳамсоязан пулро дар шакли ду даҳрубла ва як панҷрубла (10+10+5) иваз мекунад. Кулоҳфурӯш ба харидор сарпӯш ва 15 рубли бақияро медиҳад.
Пас аз чанде ҳамсоязан бо доду фарёд ба назди фурӯшанда омада, мегӯяд, ки 25 рублаи додааш қалбакӣ будааст. Савдогар пулро ба даст гирифта мебинад, ки дар ҳақиқат пул сохта аст. Ӯ маҷбур мешавад ба ҳамсоязан 25 рубл диҳад. Савол: фурӯшанда чанд сӯм зарар дид?

ПИРОГИ “БАҲОР”

Маҳсулоти лозима:

Ҷурғот 1 стакан, равғани растанӣ  1 стакан, шакар 1 стакан, асал  1 қошуқи ошӣ, моддаи ковоккунанда 1 пачка, ванилин 1 пачка, тухм 3 дона, орд, мураббо.

Тарзи тайёр намудан:

Аз маҳсулотҳои болои хамир тайёр мекунем. Хамирамон бояд камтар сахтар бошад. Лаълии тафдонро равған молида, камтари хамирамонро гирифта дар як тараф мегузорем ва боқимондаашро ба лаълии тафдон тунук мекунем. Баъд ба болояш мураббо мемолем.Бо имондаи хамирро ба болои мураббо тунук мекунем. Ба  тафдони 150 дараҷа гарм мугузорем, то пухта зардчатоб шавад.

ЧӢ ТАВР РӮЗИ ХАНДА ПАЙДО ШУД?
Рӯзи ханда яке аз ҷашнҳои ба расмият нашинохтае мебошад, ки дар тамоми дунё то ҳол ба таври муваффақ таҷлил мегардад. Дар тӯли мавҷудияти Рӯзи ханда дар кишварҳои гуногун анъана ва шӯхиҳои ҷолибу ҷаззобе ба миён омадаанд.
Дар бораи чӣ гуна пайдо шудани ин ҷашн то ҳанӯз баҳсу мунозираҳои зиёд мавҷуд аст. Яке аз фарзияҳо ба он далолат мекунад, ки ин ҷашн дар Рими қадим ба вуҷуд омадааст ва дар нимаи дуюми моҳи феврал мардум рӯзи Аҳмақонро таҷлил менамудаанд. Апулей чунин меҳисобад, ки дар Рими қадим фиреби нахустапрелӣ марбут ба ҷашни бахшида ба Худои хандаҳо буд. Дигарон таъйид мекунанд, ки он дар Ҳиндустони қадим пайдо шудааст ва 31 март чун рӯзи шӯхӣ дар ин мамлакат таҷлил мешуд. Ҳамчунин назаре ҳаст, ки ирландиҳо дар замони қадим рӯзи 1 апрел ба муносибати Соли нав ҳазлу шӯхӣ мекардаанд.
Боз фарзияе мавҷуд аст, ки нахуст 1 апрел дар Ҳиндустон ва Рими қадим чун рӯзи баробаршавии баҳор ҷашн гирифта мешуд. Ба муносибати Соли нави баҳорӣ маҳфил, базму гаштугузорҳои шӯхиомезро баргузор менамуданд. Ҳамин тавр, одамон дар муқобили номусоидии ҳавои баҳорӣ бо ҳазлу шӯхӣ ва ханда худро шод мекарданд.
Тибқи як фарзияи дигар Рӯзи ханда ба рӯзи гузариш ба тақвими Григорионӣ рост меояд, ки аз тарафи поп Григорий 13 дар соли 1582 роҳандозӣ шудааст. Дар асрҳои миёна Соли нав дар охирҳои моҳи март таҷлил мегардид. Ҳафтаи солинавӣ 25 март шурӯъ шуда, рӯзи 1 апрел тамом мешуд. Дар миёнаи асри XVI шоҳ Карл 9 дар Фаронса тақвимро тағйир дод ва Соли навро ба таърихи 1 январ гузаронд, вале бо вуҷуди ин аксар мардум ҷашн гирифтани 1 апрелро идома медоданд. Дар ин рӯз одамон ба ҳамдигар туҳфаҳо тақдим менамуданд, ҳазлу шӯхӣ мекарданд. Инчунин, фиреб додани якдигар ва аксар анъана шуда буд. Аз ҳамон дам Рӯзи ханда пайдо шуд. Таҳияи Р. ИСМАТУЛЛОЕВ.



СЕ ЭЛАКИ СУҚРОТ
Нафаре назди Суқрот омаду гуфт:
-  Оё  медонӣ, ки фалон дӯстат дар бораи ту чӣ мегӯяд? 
- Хомӯш бош! - нидо кард Суқрот, - он чиро ки мехоҳӣ ба ман расонӣ, аввал аз се элак гузарону сипас гӯй.
- Се элак? – ҳайрон шуда  пурсид  мухотаб. 
- Бале! Пеш аз он ки мехоҳӣ чизе бигӯӣ, онро ибтидо аз элаки ростӣ гузарон. Оё ба ҳақиқат будани хабарат  мӯътақид ҳастӣ? 
- Не… Аммо аз як манбаи ҷиддӣ шунидам…
- Хеле хуб! Аз ин бармеояд, ки намедонӣ хабарат рост аст ё дурӯғ. Онро дар элаки дуюм - элаки  накӯӣ бибез. Оё дар бораи дӯсти  ман  чизи  мусбат мегӯйӣ?  
- Баръакс... 
- Аҷиб! Пас мехоҳӣ  дар бораи дӯсти ман чизи баде гӯйӣ, ки рост ё дурӯғ буданашро  намедонӣ. Элаки сеюм - элаки зарурат аст.  Мутмаинӣ, ки он гуфтаро бояд ман донам? 
- На, зарур намедонам…
- Он чи ки ту мехоҳӣ ба ман гӯӣ, - гуфт Суқроти ҳаким,  - на рост аст,  на нек ва на зарур. Пас чӣ  лозим аст, онро ба ман  расондан…
Таҳияи Одили НОЗИР.

Оё медонед?

АЗ ТАЪРИХИ КИТОБИ “РЕКОРДҐОИ ГИННЕС”

Сокини шаµри Дублин Артур Гиннесс соли 1759 дар назди дарвозаи Сент - Їеймс корхонаи хурд кушод, ки ин корхона дар соли 1833 калонтарин корхонаи Ирландия гардид. Дертар ширкати Гиннес боз соµиби ду заводи калонтарин шуд. Соли 1951 роµбари µамонваітаи ширкати Гиннес Хю Бивер іарор дод, ки мебояд китоби махсусе ташкил кард, то µамагон тавассути он ба саволµои худ їавоб гиранд.

Крис Чэтуэй, собиі варзишгари рекордсмен ба Хю Бивер маслиµат дод, ки барои ташкили чунин як китоби бузург бародарон Норрис ва Росса Макуиртерµоро вобаста намояд, ки матбаае барои чопи ин китоб омода созанд.  Їамъоварии матлабµои Іайриодє ва махсус 4 сол давом кард. Ниµоят, 27 августи соли 1955 нахустин китоби “Рекордµои Гиннес” дар µаїми 198 саµифа дастраси хонандагон гардид. Соли 1984  50 миллион ва соли 1994 - 75 миллион нусхаи китоб ба фурґш баромад. Дар оІози ин садсола бошад, 100 миллион нусхаи  китоб дастраси хонандагон гардидааст. Китоби “Рекордµои Гиннес” дар зиёда аз 40 давлати дунё бо забони англисє нашр гардида, ба 37 забони дунё тарїума шудааст.

Аїиб аст

ТАЪРИХИ ПАЙДОИШИ САЈИЧ

Нахустин маротиба ба истеµсоли саіич Їон Кертис шурґъ намудааст. Соли 1848 ин марди амрикоє фабрикаи саіичбарории худро дар шаµраки Бонгор ташкил кардааст. Аввалин саіичµо «іаймоі бо шакар» ном доштанд. Кори фабрика хуб пеш нарафта, корхона маµкам мешавад.  Дертар дар соли 1928 аз їониби Уолтер Димер  формулаи саіич кашф гардид, ки то µол аз он барои истеµсоли саіич истифода мебаранд. Мувофиіи ин формула саіич бояд аз 60 фоиз шакар, 20 фоиз каучук, 1 фоиз аз маводµои хушбґйкунанда ва 19 фоиз  шираи шакар иборат бошад. Аммо дар замони мо ба їои каучук резинаи синтетикиро истифода мебаранд. ўайр аз ин  боз як іатор моддахои кимиёвиро дар намуди маводи Іафскунанда ва баландкуандаи мазза µамроµ мекунанд.

Далелµои аїиб:

- 23 сентябр - рґзи саіич эътироф шудааст, ки маµз дар санаи мазкур Їон Кертис саіичи аввалинро кашф намуда буд;

- дар Англия барои саіичи хоида ба замин партофташуда ва ё дар їойµои їамъиятє часпонидашуда, айбдоронро давоми як шабонарґз дар зери панїара µабс мекунанд;

- дар Сингапур хоидани саіич тамоман манъ карда шудааст. Агар дар кґча нафари дар даµон саіич доштаро вохґранд,  їаримаи пулє меситонанд;

- дар шаµри Сан-Луис-Обиспо девори махсус сохта шудааст, ки ба он барои часпонидани саіич иїозат дода шудааст.  Девори мазкур аллакай ба їои тамошобоб табдил ёфтааст;

- дар соли 1994 Сюзан Мантгомери аз саіич пуффаки диаметраш в 58,5 сантиметр баробарро дам кардааст, ки ин амали ґ ба китоби рекордµои Гиннес ворид гардидааст.

Оё медонед?

ТАЪРИХИ ПАЙДОИШИ ЈАЙЧЄ

Јайчє іариб 300 сол пеш аз милод пайдо шудааст. Јайчиµо дар як замон баробар µам дар Италия ва µам дар Галлия барои истифода паµн шудаанд. Кадоме аз ин давлатµо ватани аслии іайчє ба µисоб меравад, маълум нест. Вале то замони пайдошавии іайчє дар ягон їой асбоби ба он монанд вуїуд надошт. Јайчиµои іадима ба іайчиµои имрґза монандє надоранд. Дар іайчиµои іадима ду теІи іайчє дар байн бо мехча ба µам пайваст набуда, балки бо пластикаи устувори каї бо µам насб гардида буданд, ки барои истифода он іадар іулай набуданд. Ин асбоб пурра аз оµан тайёр карда мешуд. Јайчиµое, ки ду нґги теІтези бурранда, ду халіаи ангуштмонє ва дар мобайн мехчаи пайвасткунанда доштанд, соли 800 милодє дар мамлакати Эрон ёфт шудаанд. Јайчии іадиматарини шакли имрґзаро дошта, дар асри X, аз зери теппаи Смоленск, дарёб шудааст.

Аїиб аст

ТАЪРИХИ ПАЙДОИШИ «ОЛИВЕ»

Хґриши «Оливе» яке аз машµуртарин хґришµо ба µисоб меравад, ки онро дар рґзµои хурсандє дар дастархони идонаи ху мегузорем.  дидан мумкин аст. Бори нахустин хґриши «Оливе»-ро сарошпази фаронсавє Люсен Оливе тайёр кардааст. Вай солµои 60-уми асри 19 дар Москва «Эрмитаж» ном тарабхона дошт ва айнан дар µамон їо мизоїон хґриши болаззатро чашиданд. Хґриши «Оливе»-ро дар хориїа «хґриши русє» меноманд. Номи дигари хґриши «Оливе» ин хґриши «Зимистона» мебошад. Ин ном солµои 90-уми асри XX ба «Оливе» дода шуд. Чунин хґришро бо маµсулоти зимистона тайёр намудан хеле осон буд. Зиёдтарин хґриши «Оливе» 1007,8 килограмм вазн дошта, соли 2009 дар шаµри Сиктивкар тайёр карда шудааст. Барои тайёр намудани он 190 килограмм картошка, 5000 дона тухм, 231 килограмм бодиринг, 167килограмм µасиб, 75 килограмм нахґти кабуд, 3килограмм намак сарф шуда буд.

Оё медонед?

Ч¤ТКАИ ДАНДОНШ¤Є ИХТИРОИ КИСТ?

Чґткаи дандоншґиро дар асри 15 хитоиµо ихтироъ кардаанд. Айнан µамон ваіт он ба Аврупо аз тарафи саёµатчиён оварда шуд. Чґткаи дандоншґє дар он давр намуди зеринро дошт: ба таначґби растании бамбук ё устухони борики ягон µайвон пашми зери гардани хукро сахт мекарданд. Дар замони µукмронии Иван Грозний бошад, дар Русия пас аз таом  чґбчаµои дар охирашон пашм сахткардашударо истифода мебурданд. Пётри I ба µамаи дарбориёнаш фармон медиµад, ки дандонµои худро µатман бо бґри таліоншуда ва матопораи нам тоза кунанд. Чґткаи сунъє дар соли 1938 пас аз ихтирои нейлон пайдо гашт. Ин чґтка тез  хушк шуда,  дар он бактерияµо зиёд намешуданд. Вале чґткачаµои аз нейлон сохташуда бисёр сахт буда, милкµоро мехарошиданд. Соли 1950 ширкати «Дюпон» технологияи истеµсоли чґткаµои дандонтозакуниро  такмил дода,  мґйчаµои нейлонии чґткаро мулоимтар намуд.

Оё медонед?

«COCA-COLA»-РО КЄ ИХТИРОЪ КАРДААСТ?

Дар рґи їахон аксарияти инсонµо ба саволи ««Coca-Cola» чист?», бо осонє їавоби амиіу даіиі медиµад. Барои бисёрии бачагон низ «Coca-Cola» як чизи азиз аст. Оё медонед, ин нґшокє аз їониби кє ихтироъ шудааст?

Дорусози маµаллє Їон Стит Пембертон дастури тайёр кардани нґшокиеро, ки «Шароби фаронсавии кока - пурзґркунандаи беµамтои кори майнаи сар» ном дошт, таІйир медиµад. ¤ таркиби ин шаробро аз спирт тоза карда, онро бо моддаи дигари іувватбахшанда иваз менамояд. Ин моддаи кимиёвиро дорусоз аз  чормаІзи кола пайдо кардааст, ки онро ба ин їо Іуломони африіоє оварда буданд. ўуломон мегуфтанд, ки кола хуморолудагии дарди сарро бартараф мекунад. Пембертон шираи чормаІзи коларо бо нґшокии кока омехта мекунад ва дар натиїа маззаи нґшокє дилбеµузуркунанда мешавад. Барои беµтар гардонидани сифати он дорусоз Пембертон боз заµмати зиёде кашида, дар охир «Coca-Cola»-и хуштаъмро ихтироъ менамояд. Ба нґшоки номи «Coca-Cola»-ро µамкори Пембертон - Фрэнк Робинсон додаст. «Coca-Cola» дар соли 1915 ниµоят машµур шуда, µамон сол нґшокє дар зарфи намуди нав ба фурґш бароварда мешавад ва дар натиїа зиёда аз 6 миллиард дона зарфи он ба фурґш меравад. Ґоло аз лаµзаи ташкилёбии ин ширкати бонуфузи їаµонє аллакай сад сол гузаштааст. Јобили іайд аст, ки «Coca-Cola» дар 200 давлати дунё фурґхта мешавад ва µар рґз дар їаµон зиёда аз 1 миллиард зарфи ин нґшокє  ба фурґш меравад.